زبان عبارت است از از شکل و عملکرد و استفاده از سیستم قراردادی سمبل ها به شیوه قانونمند برای برقراری ارتباط .
برخی از کودکان در تلفظ کلمات، درک مفهوم جملات و به کار بردن قواعد زبانی مشکل دارند که یکی از دلایل آن میتواند اختلال زبان یا اختلالات گفتاری باشند.
اختلال زبان چیست؟
به طور کلی اختلال زبان به هر نوع مشکل در یادگیری، بیان و درک گفتاری و کلامی گفته میشود که با ضریب هوشی و مشکلات شنوایی هیچ ارتباطی نداشته باشد. این اختلال که در دسته اختلالات عصبی رشدی قرار دارد، در کودکان شایعتر است. بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از کودکان زیر ۳ سال به یکی از انواع این اختلال مبتلا هستند. کودکانی که دچار این مشکل هستند، نمیتوانند به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند و در مدرسه نیز دچار افت تحصیلی و انزوا میشوند.
ملاک های تشخیصی اختلال زبان
الف)مشکلات مداوم در فراگیری زبان و به کار بردن آن در ابعاد مختلف (یعنی، گفتاری، نوشتاری زبان اشاره، یا موارد دیگر) ناشی از کمبودهایی در درک یا تولید که شامل موارد زیر می شوند:
- کاهش واژگان (دانش و استفاده از واژه).
- ساختار جمله بندی محدود (توانایی کنار هم قرار دادن کلمات و پایانه های کلمه برای تشکیل دادن جملات براساس قواعد دستور زبان و ریخت شناسی).
- اختلالات در کلام (توانایی استفاده از واژگان و متصل کردن جملات برای توضیح یا شرح دادن یک موضوع یا یک رشته رویدادها یا داشتن گفتگو).
ب) توانایی های زبان به طور قابل ملاحظه و از لحاظ کیفی پایین تر از حد انتظار برای سن است که به محدودیت های کارکردی در ارتباط مؤثر، مشارکت اجتماعی، پیشرفت تحصیلی یا عملکرد شغلی، به صورت فردی یا در هرگونه پیوند، منجر می شود.
ج) شروع نشانه ها در اوایل دوره رشد است.
د) این مشکلات را نمی توان به اختلال شنوایی یا حسی دیگر، کژکاری حرکتی، یا بیماری جسمانی یا عصبی دیگر نسبت داد و با ناتوانی عقلانی (اختلال عقلانی رشدی) یا تأخیر کلی رشد، بهتر توجیه نمی شوند.
ویژگی های تشخیصی اختلال زبان
مشکلاتی در فراگیری
استفاده از زبان به علت کمبودهایی در درک یا تولید واژگان، ساختار جمله و کلام.
این کمبودهای زبان به علت کمبودهایی در ارتباط گفتاری، ارتباط نوشتاری یا زبان اشاره آشکار هستند.
یادگیری و استفاده از زبان به هر دو مهارت دریافتی و بیانی وابسته است. توانایی بیانی به تولید علایم آوایی، ایما و اشاره ای یا کلامی اشاره دارد، در حالی که توانایی دریافتی به فرایند دریافت و درک کردن پیام های زبان اشاره دارد.
لازم است مهارت های زبان در ابعاد بیانی و دریافتی ارزیابی شوند، زیرا امکان دارد اینها از نظر شدت تفاوت داشته باشند.
اختلال زبان معمولا بر واژگان و دستور زبان تأثیر می گذارد و این تأثيرات بعدا توانایی برای کلام را محدود می کنند.
مشکلات کلمه یابی، تعریف های کلامی ضعیف یا درک نامناسب مترادف ها، معانی چندگانه، یا بازی با کلمات متناسب با سن و فرهنگ وجود داشته باشد.
ویژگی های مرتبط با تشخیص اختلال زبان
معمولا سابقه خانوادگی مثبت اختلالات زبان وجود دارد. افراد، حتی کودکان، می توانند در وفق دادن خود با زبان محدودشان خبره باشند. امکان دارد که آنها در سخن گفتن خجالتی یا محتاط به نظر برسند.
افراد مبتلا ممکن است ترجیح دهند فقط با اعضای خانواده یا افراد آشنای دیگر ارتباط برقرار کنند. گرچه این شاخص های اجتماعی برای اختلال زبان، تشخیصی نیستند، اما اگر محسوس و مداوم باشند، ارجاع برای ارزیابی زبان را موجه می سازند. اختلال زبان، مخصوصا کمبودهای بیانی، ممکن است همراه با اختلال صدای گفتار روی دهد.
عوامل خطر و پیش آگهی اختلال زبان
کودکان مبتلا به اختلالات زبان دریافتی از آنهایی که عمدتا به اختلالات بیانی مبتلا هستند، پیش آگهی نامناسب تری دارند. آنها در برابر درمان مقاوم ترند و مشکلات مربوط به درک روخوانی غالبا دیده می شوند.
اختلالات زبان خیلی توارث پذیرند و اعضای خانواده به احتمال بیشتری سابقه اختلال زبان دارند.
شکل گیری و روند اختلال زبان
فراگیری زبان با تغییرات از شروع دوره نوپایی تا سطح شایستگی بزرگسال که در نوجوانی پدید می آید، مشخص می شود. تغییرات در ابعاد زبان (صداها، کلمات، دستور زبان، متن های قصه پردازی / نمایشی و مهارت های گفتگو) به صورت افزایش ها و هم زمانی های درجه بندی شده براساس سن، آشکار می شوند.
اختلال زبان در طول دوره رشد اولیه پدیدار می شود؛ با این حال، در فراگیری واژگان و ترکیبات کلمه اولیه، تفاوت قابل ملاحظه ای وجود دارد و تفاوت های فردی، به عنوان شاخص های تکی، پیامدهای بعدی را چندان پیش بینی نمی کنند. در ۴ سالگی، تفاوت های فردی در توانایی زبان پایدارتر هستند، دقت ارزیابی بهتر است و پیامدهای بعدی را خوب پیش بینی می کنند.
اختلال زبان که از ۴ سالگی تشخیص داده شده باشد احتمالا با گذشت زمان ثابت است و معمولا تا بزرگسالی ادامه می یابد، هرچند که نیمرخ خاص توانایی ها و کاستی های زبان احتمالا در طول دوره رشد تغییر می کند.
تشخیص افتراقی اختلال زبان
تغییرات عادی در زبان: اختلال زبان باید از تغییرات رشدی عادی متمایز شود و ایجاد این تمایز قبل از ۴ سالگی دشوار است. هنگامی که فرد برای اختلال زبان ارزیابی می شود، انواع منطقه ای، اجتماعی، یا فرهنگی / قومی زبان مثل لهجهها باید در نظر گرفته شود.
اختلال شنوایی یا اختلال حسی دیگر: اختلال شنوایی به عنوان علت اصلی مشکلات زبان باید به حساب آورده نشود. کمبودهای زبان ممکن است با اختلال شنوایی، کمبود حسی دیگر، یا کمبود گویایی – حرکتی ارتباط داشته باشد. در صورتی که کمبودهای زبان بیش از آنهایی باشند که معمولا با این مشکلات ارتباط دارند، تشخیص اختلال زبان می تواند داده شود.
ناتوانی عقلانی (اختلال عقلانی رشدی): تأخیر در زبان اغلب ویژگی بیانگر ناتوانی عقلانی است و تا زمانی که کودک بتواند آزمون های استاندارد شده را پر کند، تشخیص قطعی نمی تواند صورت گیرد. تشخیص مجزا داده نمی شود مگر اینکه کمبودهای زبان آشکارا بیش از محدودیت های عقلانی باشند.
اختلالات عصبی: اختلال زبان می تواند در ارتباط با اختلالات عصبی، از جمله صرع(مثل زبان پریشی اکتسابی یا نشانگان لاندو – كلفنر) اکتساب شود.
واپس روی زبان: فقدان گفتار و زبان در کودک زیر ۳ سال می تواند علامت اختلال طیف اوتیسم(همراه با واپس روی رشدی) یا بیماری عصبی خاص، مانند نشانگان لاندو – كلفنر باشد. در کودکان بزرگتر از ۳ سال، فقدان زبان می تواند نشانه حملات صرعی باشد و برای منتفی دانستن وجود صرع، ارزیابی تشخیصی ضرورت دارد (مثل برق نگاری مغزی عادی و خواب).
همزمانی اختلالات: اختلال زبان با اختلالات عصبی – رشدی دیگر از لحاظ اختلال یادگیری خاص (سواد و کار با اعداد)، اختلال کاستی توجه/ بیش فعالی، اختلال طیف اوتیسم و اختلال هماهنگی مربوط به رشد، ارتباط نیرومندی دارد. این اختلال با اختلال ارتباط اجتماعی (عملی) نیز ارتباط دارد. اغلب سابقه خانوادگی مثبت اختلالات گفتار و زبان وجود دارد.
درمان اختلال زبان
اختلالات زبان میتوانند تأثیرات عمیقی بر تواناییهای ارتباطی، تحصیلی، و اجتماعی کودکان بگذارند. این اختلالات معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: اختلالات درک زبان و اختلالات بیان زبان. خوشبختانه، درمانهای مختلفی برای کمک به کودکان دارای این اختلالات وجود دارد که میتوانند به بهبود مهارتهای زبانی و ارتباطی آنها کمک کنند. در این مقاله به بررسی راهکارهای درمانی برای اختلالات زبان میپردازیم.
1. گفتاردرمانی
گفتاردرمانی یکی از مهمترین و مؤثرترین روشهای درمانی برای اختلالات زبان است. گفتاردرمانگران با استفاده از تکنیکهای مختلف به کودکان کمک میکنند تا مهارتهای زبانی خود را تقویت کنند. این روش شامل موارد زیر است:
- تمرینهای تلفظ: آموزش و تمرین تلفظ صحیح صداها و کلمات.
- تقویت درک زبان: استفاده از بازیها و فعالیتهای تعاملی برای بهبود توانایی کودک در درک زبان گفتاری.
- تقویت عضلات گفتاری: تمرینهای فیزیکی برای تقویت عضلات مورد استفاده در گفتار.
- توسعه دایره لغات: آموزش و تقویت دایره لغات کودک از طریق بازیها و داستانها.
- بهبود مهارتهای گرامری: آموزش ساختارهای گرامری و جملهسازی صحیح.
2. آموزش والدین و مراقبان
والدین و مراقبان نقش حیاتی در حمایت و تقویت مهارتهای زبانی کودکان دارند. آموزش آنها در زمینه چگونگی تعامل با کودک و ارائه حمایتهای لازم میتواند تأثیر مثبتی بر روند درمان داشته باشد. موارد زیر میتواند مفید باشد:
- ایجاد محیط زبانی غنی: ایجاد محیطی که کودک در آن با زبانهای مختلف و موقعیتهای زبانی متنوع روبرو شود.
- خواندن کتاب: خواندن کتابهای مناسب سن کودک و تشویق به گفتگو درباره محتوای کتاب.
- بازیهای زبانی: استفاده از بازیها و فعالیتهای زبانی که کودک را به استفاده از زبان تشویق میکنند.
- تعامل مستمر: برقراری مکالمات روزمره با کودک و تشویق او به بیان احساسات و تجربیات خود.
3. استفاده از تکنولوژیهای کمکی
در دنیای مدرن، تکنولوژی میتواند نقش مهمی در کمک به کودکان دارای اختلالات زبان داشته باشد. اپلیکیشنها و نرمافزارهای آموزشی بسیاری وجود دارند که میتوانند به تقویت مهارتهای زبانی کودکان کمک کنند. این ابزارها شامل موارد زیر است:
- نرمافزارهای آموزشی: اپلیکیشنهایی که تمرینهای تعاملی برای تقویت مهارتهای زبانی ارائه میدهند.
- ویدئوهای آموزشی: ویدئوهایی که به کودک کمک میکنند تا مهارتهای زبانی خود را از طریق مشاهده و تکرار تقویت کند.
- ابزارهای کمکی ارتباطی: دستگاهها و نرمافزارهایی که به کودکان با مشکلات شدید زبانی کمک میکنند تا بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند.
4. درمانهای رفتاری
درمانهای رفتاری میتوانند به کودکان کمک کنند تا رفتارهای زبانی نامطلوب را اصلاح کرده و مهارتهای مثبت را تقویت کنند. این درمانها معمولاً شامل موارد زیر است:
- تقویت مثبت: تشویق کودک به استفاده صحیح از زبان از طریق پاداشها و تقویتهای مثبت.
- مدلسازی رفتاری: نشان دادن رفتارهای زبانی صحیح توسط والدین یا معلمان و تشویق کودک به تقلید از آنها.
- آموزش مهارتهای اجتماعی: تمرینهای تعاملی که به کودک کمک میکنند تا مهارتهای زبانی خود را در موقعیتهای اجتماعی به کار ببرد.
5. همکاری با متخصصان دیگر
درمان اختلالات زبان معمولاً نیاز به همکاری بین چندین متخصص دارد. این شامل گفتاردرمانگران، روانشناسان، معلمان ویژه، و پزشکان میشود. همکاری و هماهنگی بین این متخصصان میتواند به ایجاد یک برنامه درمانی جامع و مؤثر کمک کند.
نتیجه گیری
اختلالات زبان میتوانند چالشهای بزرگی را برای کودکان و خانوادههایشان ایجاد کنند، اما با شناخت دقیق و بهموقع این مشکلات و استفاده از روشهای درمانی مناسب، میتوان تأثیرات منفی این اختلالات را به حداقل رساند. گفتاردرمانی، آموزش والدین، استفاده از تکنولوژیهای کمکی و همکاری با متخصصان، از جمله راهکارهایی هستند که میتوانند به کودکان در بهبود مهارتهای زبانی و ارتباطیشان کمک کنند.
والدین و مراقبان نقش بسیار مهمی در این فرآیند دارند. ایجاد محیطی پر از حمایت و تشویق، همراه با تلاش برای درک و پاسخ به نیازهای زبانی کودک، میتواند مسیر پیشرفت را هموارتر کند. همچنین، اهمیت صبر و پشتکار در طول دوره درمانی نباید نادیده گرفته شود.
با توجه به تفاوتهای فردی کودکان، هر کودک نیاز به رویکردهای منحصر به فرد و متناسب با شرایط خاص خود دارد. تمرکز بر تقویت نقاط قوت و کار بر روی نقاط ضعف، میتواند به کودکان کمک کند تا به تواناییهای بالقوه خود دست یابند.
در نهایت، هدف ما باید ایجاد محیطی باشد که در آن کودکان بتوانند بدون ترس و استرس، مهارتهای زبانی و ارتباطی خود را بهبود بخشند و زندگی پربارتری را تجربه کنند. امید است که با تلاشهای مستمر و حمایتهای همهجانبه، کودکان بتوانند بر چالشهای زبانی خود غلبه کرده و به آیندهای روشنتر و موفقتر دست یابند.
سوالات متداول
1. اختلالات زبان چیست و چگونه تشخیص داده میشوند؟
- پاسخ: اختلالات زبان شامل مشکلاتی در درک و تولید زبان هستند که میتوانند بر گفتار، نوشتار و مهارتهای اجتماعی کودک تأثیر بگذارند. تشخیص این اختلالات معمولاً توسط گفتاردرمانگران، روانشناسان یا پزشکان متخصص از طریق ارزیابیهای جامع گفتاری و زبانی انجام میشود.
2. چه علائمی نشاندهنده اختلال زبان در کودکان هستند؟
- پاسخ: برخی از علائم اختلال زبان شامل تأخیر در شروع گفتار، مشکلات در درک و تولید جملات، دایره لغات محدود، تکرار یا کشیدن صداها و کلمات، و ناتوانی در پیروی از دستورات پیچیده است.
3. چه عواملی میتوانند باعث ایجاد اختلالات زبان در کودکان شوند؟
- پاسخ: عوامل مختلفی میتوانند به اختلالات زبان منجر شوند، از جمله عوامل ژنتیکی، مشکلات در رشد مغزی، آسیبهای مغزی، و اختلالات روانی. همچنین، محیط زبانی ضعیف و کمبود تعاملات زبانی میتواند نقش داشته باشد.
4. آیا اختلالات زبان قابل درمان هستند؟
- پاسخ: بله، بسیاری از اختلالات زبان با مداخلات مناسب و بهموقع قابل درمان هستند. گفتاردرمانی، آموزش والدین، و استفاده از تکنولوژیهای کمکی میتوانند به بهبود مهارتهای زبانی کودکان کمک کنند.
5. چگونه میتوانم به کودکم کمک کنم تا مهارتهای زبانی خود را بهبود بخشد؟
- پاسخ: والدین میتوانند با ایجاد محیط زبانی غنی، خواندن کتاب، بازیهای زبانی، و برقراری مکالمات روزمره به کودک کمک کنند. همچنین، همکاری با گفتاردرمانگران و پیروی از توصیههای آنها بسیار مفید است.
6. در چه سنی باید نگران اختلال زبان کودکم باشم؟
- پاسخ: اگر کودک شما تا دو سالگی شروع به گفتن کلمات نکند یا تا سه سالگی جملات ساده را تولید نکند، بهتر است با یک گفتاردرمانگر مشورت کنید. هر چه زودتر مشکلات زبانی شناسایی و درمان شوند، نتایج بهتری حاصل میشود.
7. گفتاردرمانی چگونه به بهبود اختلالات زبان کمک میکند؟
- پاسخ: گفتاردرمانگران با استفاده از تکنیکهای مختلف مانند تمرینهای تلفظ، تقویت عضلات گفتاری، آموزش ساختارهای گرامری و توسعه دایره لغات، به کودکان کمک میکنند تا مهارتهای زبانی خود را تقویت کنند.
8. چه نقشهایی والدین در درمان اختلالات زبان دارند؟
- پاسخ: والدین نقش حیاتی در درمان اختلالات زبان دارند. آنها باید محیطی حمایتی و تشویقکننده برای کودک ایجاد کنند، با گفتاردرمانگران همکاری کنند، و تمرینهای گفتاری را در خانه ادامه دهند.
9. آیا استفاده از تکنولوژیهای کمکی برای درمان اختلالات زبان موثر است؟
- پاسخ: بله، تکنولوژیهای کمکی مانند اپلیکیشنهای آموزشی، ویدئوهای آموزشی، و دستگاههای ارتباطی میتوانند ابزارهای موثری برای تقویت مهارتهای زبانی کودکان باشند.
10. چگونه میتوانم به کودک کمک کنم تا در محیطهای اجتماعی بهتر ارتباط برقرار کند؟
- پاسخ: آموزش مهارتهای اجتماعی از طریق بازیها و تعاملات اجتماعی، تقویت اعتماد به نفس کودک، و ایجاد فرصتهای متعدد برای برقراری ارتباط با دیگران میتواند به بهبود مهارتهای ارتباطی کودک کمک کند. همچنین، مدلسازی رفتارهای اجتماعی صحیح توسط والدین و معلمان بسیار مفید است.
بدون دیدگاه